- Za piętnaście lat być może żyć będziemy w świecie, w którym polecimy lata na Marsa, zaś wiele zawodów, które dziś wykonuje rzesze ludzi przejdzie „w ręce” sztucznej inteligencji oraz robotów. Choć ten świat możemy sobie jedynie wyobrażać, już dziś powinniśmy zacząć przygotowywać do niego nasze dzieci. Tylko jak to zrobić? Właśnie na to pytanie będziemy starali się odpowiedzieć podczas II Kongresu Kompetencji Cyfrowych – wprowadzał w główny temat spotkania Krzysztof Głomb - prezes Stowarzyszenia „Miasta w Internecie”. W programie Kongresu znalazło się zatem miejsce na prezentacje oraz dyskusje poświęcone wyzwaniom przed jakim stoją polskie szkoły oraz uniwersytety z różnych perspektyw. Tak praktyków, którzy na co dzień starają się wykorzystywać nowoczesne technologie jako wsparcie dydaktyki, jak i badaczy zainteresowanych zjawiskiem oraz decydentów, którzy kształtują procesy zmian w sektorze edukacji.

Ramy programowe konferencji zakreślone przez organizatorów ze Stowarzyszenia „Miasta w Internecie” skoncentrowały uwagę ponad 200 jej uczestników na procesach cyfrowej transformacji szkoły, tak organizacyjnych i jak i infrastrukturalnych oraz metodycznych. – Jeśli w roku 2030 zamierzamy dotrzymywać kroku globalnym przemianom, nie możemy tylko kontynuować dotychczasowe działania. Musimy także odważyć się rozrzucić puzzle cyfrowej edukacji, dodać nowe i złożyć obraz edukacji cyfrowej w Polsce na nowo – podkreślił Krzysztof Głomb  

Pierwszy blok konferencji poświęcono prezentacji wyników badań naukowych. Diagnozę poziomu kompetencji cyfrowych a także podejść do korzystania zasobów Internetu, odnoszącą się do uczniów i nauczycieli, studentów, urzędników i pracowników biznesu przedstawili: dr hab. Jacek Pyżalski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Dorota Pietrzak z Fundacji Digital Poland, dr Paweł Nowak z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego oraz Katedry Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Łódzkiego, dr hab. Katarzyna Śledziewska z DELab Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr Joanna Rabiega-Wiśniewska z Fundacji Pro Cultura. Wnioski prelegentów nie napawają optymizmem. Z jednej strony bowiem kompetencji cyfrowych brakuje uczniom, z drugiej zaś – co wydaje się mieć szczególnie negatywne konsekwencje – nauczycielom. Opór środowiska pedagogicznego przed upowszechnieniem narzędzi i treści cyfrowej w dydaktyce wyraźnie widać na przykładzie doświadczeń projektu KoderJunior. Jak opisywała dr Rabiega-Wiśniewska realizatorzy projektu spotkali się z sytuacjami, w których nauczyciele zaangażowani w projekt nie odbierali maili, bo nie mają tego w zwyczaju na co dzień! Ci ostatni z dużą rezerwą podchodzą także do takich narzędzi jak webinaria czy kursy e-learningowe. Trudno więc się dziwić, że - jak twierdzi dr hab. Katarzyna Śledziewska - nie brakuje studentów uczelni wyższych, którzy nie wyrażają potrzeby zdobywania czy pogłębiania swoich kompetencji cyfrowych.

W programie Kongresu nie mogło więc zabraknąć dyskusji na temat tego, jakie technologie wprowadzić do edukacji oraz przede wszystkim, jak to czynić. W panelu poświęconym metodom, modelom i narzędziom dysruptywnej edukacji prelegenci prezentowali inspirujące przykłady metod dydaktycznych, wykorzystujących narzędzia cyfrowe. W sesji prowadzonej przez Zdzisława Nowakowskiego - dyrektora Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu, w której udział wzięli: Grzegorz Pytkowski i Maciej Krzyżanowski z Asseco Data Systems, Robert Turski i Marcin Wolski z Fundacji Edukacja 3.0, Marek Szafraniec - przedstawiciel Regionalnego Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli "WOM" w Katowicach, Cecylia Szymańska z Microsoft Polska wraz z Przemysławem Koskiem z Apzumi Spatial oraz Oktawia Gorzeńska, dyrektorka XVII Liceum Ogólnokształcące w Gdyni, sporo uwagi poświęcono rozwiązaniom jak VR (Wirtualna Rzeczywistosć) oraz AR (Rozszerzona Rzeczywistość), które mają potencjał zrewolucjonizowania edukacji.

W czym się on objawia? Odpowiedzi na to pytanie udzielili Robert Turski i Marcin Wolski, wymieniając najważniejsze zalety VR I AR: wysoką atrakcyjność - uczniów nie trzeba przekonywać do uczestnictwa, możliwość pokazania zjawisk niedostępnych przeciętnym szkołom (brak środków na wyposażenie pracowni), jak również łatwość przeprowadzenia inspirujących eksperymentów. To także szansa na przygotowywanie uczniów do pracy w zawodach przyszłości dzięki korzystaniu ze specjalistycznego oprogramowania symulującego naturalne warunki, np. kokpitu statku kosmicznego, czy stanowiska do budowy robotów.   

Problematyka kompetencji nauczycieli i wyzwań stojących przed nimi została podjęta głębiej w panelu, w którym prelegenci: dr Danuta Morańska z Instytutu Innowacyjnej Edukacji Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu, dr Justyna Pokojska - przedstawicielka DELab Uniwersytetu Warszawskiego, dr Anna Michniuk z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także Marcin Paks z BeCREO Technologies w Poznaniu, dr hab. Andrzej Radomski z Instytutu Kulturoznawstwa UMCS w Lublinie oraz Marek Banaszak z Katedry Edukacji i Nowych Mediów Collegium Da Vinci w Poznaniu dzielili się swoimi doświadczeniami i przemyśleniami na temat tego, jak i czego uczyć, aby mądrze przygotować studentów do funkcjonowania w świecie nasyconym zaawansowanymi technologiami oraz narzędziami cyfrowymi.

Co to znaczy: mądrze? – pytali. I odpowiadali: mądrze to w sposób, w którym fundamentalnie zmieniamy podejście do celu edukacji. Niezależnie czy mówimy o uczniach szkół podstawowych, liceów czy studentów, należy odejść od podawania informacji, pamięciowego nabywania wiedzy, a skupić się na motywowaniu ich do tego, aby wiedzieli jak samodzielnie tworzyć struktury wiedzy. Nauczyciel w tym nowym modelu kształcenia nie jest wykładowcą, a raczej mentorem, opiekunem, który ma inspirować, organizować czas i przestrzeń do zdobywania wiedzy oraz wskazywać kierunki rozwoju.

Drugi dzień Kongresu Kompetencji Cyfrowych rozpoczął się od dyskusji na temat roli Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej (OSE) jako podstawy transformacji polskich szkół. W krótkiej prezentacji dokonań oraz celów stawianych sobie przez OSE, dr hab. inż.Jacek Leśkow, dyrektor Naukowej i Akademickiej Sieć Komputerowej – PIB - operatora sieci, zwrócił uwagę na fakt, iż mimo tego jakie szanse daje szkołom włączenie się do programu, nadal spotyka się on z niechętnymi reakcjami władz samorządowych. - Zauważam pewien brak zrozumienia tego, czym jest OSE i czym jest sieć dedykowana. A przecież skoro banki posiadają swoją, dlaczego nie mogą mieć ich polskie szkoły? To niezrozumienie idei powoduje, na przykładzie kontaktu z urzędnikami jednego z polskich miast, iż propozycje włączenia szkół do platformy bywają traktowane tak, jakbyśmy byli domokrążcami próbującymi sprzedać kiepski towar! – stwierdził prof. Leśkow.

Ważny głos w dyskusji na temat roli OSE zabrał także Dariusz Stachecki, dyrektor Szkoły Podstawowej nr 3 w Nowym Tomyślu: - Sieć OSE daje nadzieje pod warunkiem, że do szkoły zaczną docierać wartościowe usługi cyfrowe, takie jak cyfrowe parki nauki, muzea, biblioteki oraz narzędzia zdalnego zarządzania. Wiele usług już istniejących można dostosować do potrzeb szkół, jednak sporo jest i takich, których walory edukacyjne są niskie. Kluczowe jest więc wykorzystanie potencjału, którym dysponuje polska nauka – ośrodków badawczych, uruchamiających pilotaże, które następnie mogłyby zostać wprowadzone w większej skali. Dzięki temu możliwe będzie faktyczne wykorzystanie potencjału cyfrowego – zauważył.

Ważnym punktem programu drugiego dnia Kongresu było także wystąpienie wicepremiera RP dr. Jarosława Gowina, który uczestnikom wydarzenia starał się przybliżyć strategię Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w zakresie zwiększania kompetencji cyfrowych Polaków i lepszego przygotowania ich do pracy oraz pełnienia aktywnej, wiodącej roli na rynkach europejskich. - Od tego jak będzie wyglądała w wyścigu o opanowanie przestrzeni cyfrowej zależy poziom zamożności Polaków, bezpieczeństwo, realna suwerenność Dlatego też chcemy jak najwięcej zainwestować w ten wyścig - naszym celem jest więc zwiększenie nakładów na ten cel. I zrobić to poszukując ponadpartyjnego porozumienia oraz partnerstwa pozapolitycznego. I wspaniałym wyrazem tego partnerstwa jest właśnie sieć KOMET@, gdzie spotykają się środowiska edukacji, biznesu oraz przemysłu – stwierdził wicepremier Gowin.

Kulminacją Kongresu stało się zaprezentowanie, przyjęcie i sygnowanie Deklaracji Tarnowskiej na rzecz cyfrowej transformacji polskiej szkoły, w której przedstawiciele Stowarzyszenia „Miasta w Internecie” oraz NASK - PIB apelują o mądrą i bezpieczną modernizację szkół zmierzającą do stworzenia w nich cyfrowych środowisk uczenia. Deklarację można znaleźć w serwisie: https://kometa.edu.pl/artykuly/35,poprzyj-deklaracje-tarnowska oraz złożyć pod nią podpis, do czego gorąco zachęcali jej pierwsi sygnatariusze Krzysztof Głomb oraz prof. Jacek Leśkow.

Ważny głos w dyskusji na temat fundamentu, na jakim należy budować transformację polskiej szkoły zabrał Minister Cyfryzacji, Marek Zagórski - Ostatnie lata to lata dyskusji. I widzę wśród specjalistów poczucie niedosytu – poczucia, że można zrobić jeszcze więcej i jeszcze lepiej. Zrobiliśmy już sporo, a dobrym tego przykładem są zmiany w podstawach nauczania, które zakładają naukę kluczowych kompetencji cyfrowych. Czy jednak nie powinniśmy zmienić całej filozofii nauczania, tak aby nauczyciel miał możliwość być bardziej elastyczny? W edukacji bowiem najważniejszy jest właśnie nauczyciel. Jeśli nie będziemy mieć dobrych nauczycieli w szkole to tak naprawdę pozostaniemy przy ciągłym poszukiwaniu dobrych, a może jeszcze lepszych pomysłów. Inwestować więc należy nie tylko w infrastrukturę szkoły, ale przede wszystkim w kompetencje edukatorów – przekonywał minister.

II Kongres Kompetencji Cyfrowych zakończyła dyskusja na temat cyfrowych kompetencji rynkowych Polaków w kontekście wyzwań III dekady XXI wieku. Tu także, uwagę poświęcono kształceniu młodego człowieka tak, aby ten był przygotowany na niepewne czasy dynamicznych zmian na rynku pracy. Ważną pozycję w procesie mają jednak nie tylko sami nauczyciele, ale także środowiska w którym uczą. A to, jak uważa Zofia Dzik, założycielka Fundacji Humanites, kształtowane jest przez dyrektorów szkół. – Kilka lat temu zwróciłam uwagę na to, że sporo mówimy o nauczycielach, a szkoła tak naprawdę jest taka, jakim jest dyrektor. A dyrektor jest zwykle osamotniony – nie ma szansy być liderem, bo zbyt dużo czasu zajmuje mu administrowanie placówką. To musi się zmienić. Dyrektor bowiem powinien posiadać szerszy kontekst, który pozwoli mu korzystać z tego, co daje rynek, biznes czy przedsiębiorstwa. Tak narodził się projekt Przywództwa w Edukacji, który pozwala dyrektorom stać się liderem nie tylko szkoły, ale także społeczności wokół niej. Im bardziej bowiem poszerzamy horyzonty dyrektora, tym bardziej możemy liczyć na to, że on nauczy tego samego nauczycieli, a ci z kolei przekażą to uczniom – przekonywała.

II Kongres Kompetencji Cyfrowych stał się szeroką, pogłębioną dyskusją na temat polskiej szkoły, rozumianej jako społeczność, w której ważne modernizacyjne role pełnią dyrektorzy, nauczyciele, ale także uczniowie i ich rodzice. Od kondycji szkół i akademii, zdolności dostosowywania się do wyzwań stawianych przez otoczenie nasycone technologoami cyfrowymi zależy przecież przyszłość całego kraju. Ważne, aby ta oczywista dla uczestników konferencji konstatacja zyskała zrozumienie i poparcie społeczne oraz władz na każdym ich poziomie. 

PREZENTACJE Z KONGRESU

RYSUNKI OLI KRAWCZYK